گشودن درهای دسترسی

همیشه نه! اما اغلب مردم وقتی صحبت از دسترسی می شود به صندلی چرخدار فکر می کنند. در حقیقت قابلیت دسترسی برای تمامی افراد جامعه که سالمندان، کودکان و افراد ناتوان را نیز شامل می شود، فوایدی به همراه دارد. این قابلیت همچنین بر طیف گسترده ای از استانداردها از بسته بندی، فناوری اطلاعات و ارتباطات گرفته تا ساخت و ساز، اطلاع رسانی دیداری، طراحی ماشین آلات، ایمنی در برابر حریق، مواد و خدمات تاثیر گذار است.

دسترسی اغلب به معنای سهولت استفاده از محصولات، خدمات و محیط تعریف می شود. استانداردها برای طراحی، ارزیابی خدمات و یا در تعیین الزامات پشتیبانی مورد استفاده اند و بنابراین نیازست که قابلیت دستیابی در آنان مد نظر قرار گیرد. تدوین کنندگان استاندارد باید توجه داشته باشند که هیچ دو انسانی کاملاً شبیه یکدیگر نیستند و ویژگی ها و توانایی های هر شخص منحصر به فرد است.

براساس برآورد سازمان جهانی بهداشت، تخمین زده می شود بالغ بر یک میلیارد نفر که ۱۵ درصد از جمعیت جهانی را شامل می شوند با یکی از انواع ناتوانی دست به گریبانند و حدود ۱۱۰ میلیون (۲/۲ درصد) تا ۱۹۰ میلیون نفر (۸/۳ درصد) از جمعیت ۱۵ ساله یا بزرگتر با مشکلات عملکردی جدی مواجه اند. افزون بر این تعداد افراد ناتوان و معلول بدلیل افزایش سن زندگی و بیشتر شدن بیماری های مزمن رو به فزونی است.

استانداردهای زیادی در زمینه "دسترسی" تدوین شده که هدف شان ارتقای ایمنی و کیفیت حیات برای همه است.

اخیرا  ایزو با انتشار استاندارد ISO / IEC Guide 71 "دستورالعمل در نظر گرفتن قابلیت دسترسی در استانداردها" گام دیگری را در این مسیر برداشت. خلاصه ای از گفتگو با کارشناسان دست اندکار تدوین این دستورالعمل در پی می آید.

ایزوفوکوس: چرا دسترسی تا این حد با اهمیت شده است؟

دسترسی تنها محدود به موضوع ناتوانی نیست. قابلیت دستیابی و مصرف محصولات خدمات و محیط زیست فارغ از سن یا توانایی، تبدیل به یکی از دغدغه های اصلی بشر شده است. رشد غیر قابل پیش بینی جمعیت به معنای الزامات متفاوت و خاصی که سالمندان، کودکان و افراد معلول را در بر گیرد، است. رواج فناوری دیجیتال در بسیاری از حوزه های زندگی مثال بارزی از ضرورت و امکان دسترسی برای کلیه افراد را مشخص می سازد.

نسخه جدید ISO / IEC Guide 71 با تمرکز بر موضوع دسترسی در استانداردها به تازگی منتشر شده است. جزئیاتی از این سند را در اختیار قرار می دهید؟

این راهنمای جدید به دست اندرکاران تدوین استانداردها کمک می کند تا در هنگام تدوین یا بازنگری موانع ناشی از عدم دسترسی را در نظر گیرند.

دستورالعمل با در دسترس قرار دادن منابعی که با مثال های عملی و راهبردی پشتیبانی می شوند به کارشناسان تدوین در درک و همکاری بهتر در زمینه هایی مانند دسترسی که نیاز به کار جمعی است، یاری می رساند.

در اصل هدف این سند افزایش آگاهی نسبت به موضوع "دسترسی" در میان تدوین گران استاندارد است. البته برای تولید کنندگان، طراحان، ارایه دهندگان خدمت و دانش پژوهان علاقمند به موضوع دسترسی نیز مفید و دارای کاربرد است. به دلیل گسترده بودن دامنه ، امکان استفاده از آن در همه جا، اعم از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه وجود دارد.

در وهله دوم امید است استانداردهای بیشتری، ملاحظات دسترسی را بر تمرکز ویژه بر این موضوع در نظر گیرند.

و سومین و مهم ترین هدف آنست که ویژگی های دسترسی به جزء لاینفک استانداردها تبدیل شوند، که دستاورد آن خدمات و محصولات قابل دسترس  درگوشه، گوشه دنیا، خواهد بود.

ایزو برای افزایش آگاهی در زمینه دسترسی چه اقداماتی را در دستور کار دارد؟

در این خصوص ایزو هماهنگ با شرکای خود یعنی کمیسیون بین المللی برق و الکترونیک (IEC) و اتحادیه بین المللی مخابرات (ITU) عمل می کند. ISO / IEC Guide 71 اولین سند مشترک ISO و IEC که توسط ITU نیز پذیرفته شده و در صفحه ۳۰، عبارت مشترک این سه سازمان نیز درج شده است.

اما برای شنیده شدن این صدا اقدامات بیشتری لازم است. سازمان های استاندارد سازی نظیر ISO, IEC و ITU می توانند با استفاده از بند ۴ این راهنما فرآیند تدوین استانداردهای خود را متحول سازند.

افزون بر تمامی این ها، ایزو و شرکایش باید شرایط حضور افراد ناتوان در فرآینداستاندارد سازی را فراهم آورند زیرا نه تنها این افراد از منافع حضور خود منتفع می شوند، بلکه جامعه نیز در مقیاس کلی راه را برای مشارکت بیشتر هموار می سازد. این یک بازی دو سر برد است.

منبع: مجله ایزو فوکوس، شماره ۱۰۷

مترجم: کیواندخت پیرمحمدی