نظارت بر بازار- حمایت از مصرف کنندگان و تضمین کیفیت کالا و خدمات

اگرچه به نظر می رسد نظارت بر بازار در انحصار دولت است تا مطابقت با قوانین فنی را تضمین نماید، با این وجود بسیاری از تولید کنندگان و سازمان های خدماتی، سیستم نظارت بر بازار را برای منافع خود توسعه می دهند. اما، استانداردها و قوانین نقش کلیدی در ترویج عملکرد بهینه داشته و می توانند به گسترش زمینه مشترک بین کشورها و مناطق مختلف در خصوص کیفیت محصول و انطباق کمک کنند. بازارها، به ویژه بازارهای رقابتی، می توانند همانند جنگلی باشند که در آن قوانین عرضه و تقاضا لزوماً مطابق میل تامین کنندگان و مصرف کنندگان اجرا نمی شود. نیاز به نظارت بر بازار در حمایت از ایمنی مصرف کننده و تضمین کیفیت محصولات و خدمات، از هر چیز دیگر مهمتر است. بسیاری از تولید کنندگان و ارائه کنندگان خدمات از نظارت بر بازار به منظور کنترل نحوه عملکرد محصولات خود در زنجیره توزیع استفاده می کنند. برای مثال، زنجیره توزیع- به ویژه در مورد کالاهای فساد پذیر نظیر مواد غذایی- می تواند تاثیر ویژه ای بر کیفیت داشته باشد. نمونه برداری از محصولات در بازار یک روش مهم در نظارت بر بازار است و می تواند دیدگاه متفاوتی را در مورد میزان و نحوه عملکرد سیستم کیفیت در کارخانه ارائه نماید. نمونه برداری از کالاهای رقابتی نیز به همان اندازه ضروری است زیرا پیشرفت های رقبا، مورد نظارت قرار می گیرد.برای انجمن های مصرف کنندگان، نظارت بر بازار، ابزاری با اهمیت برای هوشیار نمودن مصرف کنندگان نسبت به ایمنی، بهداشت و دیگر ریسک ها می باشد، همچنین "بهترین خریدها"‌ را نیز پیشنهاد نموده، آزمودن مقایسه ای میان محصولات یکسان را مقدور ساخته و بر تعداد در حال رشد وبسایت های ارائه دهنده محصولات و خدمات، نظارت می نماید. وبسایت هایی که برای مثال پیشنهادات سفر و رستوران می دهند، نیز باید تحت نظارت بازار قرار گیرند.در این مقاله ما در مورد نقش استانداردها و استانداردسازی در پشتیبانی از نظارت بر بازار بحث نموده و به دنبال دستورالعمل های نظارتی و بهترین دستورالعمل های داوطلبانه در اتحادیه اروپا و برزیل براساس آشنایی خود با این بازارها هستیم.

در اتحادیه اروپا

نظارت بر بازار در اتحادیه اروپا در حوزه مسئولیت فردی کشورهای عضو قرار دارد، اما هر کشور از قانون (EC) No 765/2008 پیروی می کند که الزامات تایید صلاحیت و نظارت بر بازار را که مرتبط با بازاریابی محصولات هستند، تنظیم می نماید. ایمنی محصولات در بخش محصولات مصرفی غیرغذایی، در اتحادیه اروپا از طریق بخشنامه عمومی (۲۰۰۱/۹۵/EC) با عنوان دستورالعمل های رویکرد جدید و همچنین دیگر مقررات و دستورالعمل های خاص نواحی هماهنگ شده است. این مراجع قانونی به شدت با نظارت بر بازار مرتبط بوده و از استانداردهای ISO و IEC به عنوان ابزارهایی برای فراهم نمودن احتمالات ارزیابی انطباق به همراه الزامات قانونی و یا در سایر موارد، به عنوان ابزار ارجح برای تشخیص ایمنی محصول، به صورت گسترده استفاده می کنند. بخشنامه عمومی ایمنی محصول، ابزارهای اساسی را برای حمایت از شناسایی، اطلاعات، بازپس گیری و فراخوانی محصولات غیرایمن فراهم می کند. همچنین نه تنها اساس قوانین اروپایی و مقامات ملی را بنا می نهد، بلکه برای تولید کنندگان، وارد کنندگان و توزیع کنندگان به منظور تضمین ایمنی محصول در بازار تعهدآور می باشد. سیستم فراخوان سریع هشدار اتحادیه اروپا (EU’s RAPEX)، برای محصولات مصرفی غیرغذایی و غیردارویی در EU مناسب است و یکی از بهترین مشارکت های شناخته شده در ایمنی محصول و قابلیت دسترسی برای علاقمندان را در کارنامه خود دارد.

در برزیل

انجمن ملی اندازه شناسی، استانداردسازی و کیفیت صنعتی ملی برزیل و نیز کمیته قانونگذاری برزیل، به تازگی کتابچه راهنما برای اقدامات تنظیمی برزیل را تدوین نموده که شامل شروط و مفاد نظارت بر بازار می باشد. دو بخش منتخب از این قوانین به شرح زیر می باشند:

• ·         نظارت بر بازار فعالیتی است که متمم امر بازرسی بوده و ممکن است پرخرج و دشوار باشد. اما نتایج مهمی نیز در راه نیافتن محصولات، خدمات، کالاها، فرایندها و یا افراد فاقد انطباق به بازار را به همراه دارد و مهمترین نقش آموزشی آن، فراهم آوردن فرصت به منظور ارزیابی اثربخشی پیاده سازی مقررات می باشد.
• ·         باید نتایج فرایند نظارت بر بازار در دسترس باشد و این نتایج به صورت گسترده افشا شوند تا بخش ها و افراد مشمول  و تحت تاثیر این فرایند از نتایج مطلع شوند.

استانداردها و قوانین فنی

استانداردسازی ابزاری است که به صورت گسترده در حمایت از نظارت بر بازار مورد استفاده قرار می گیرد. اما، منابع منسوخ و اشتباه برای استانداردها نیز اغلب به عنوان یک روش راحت و ارزان برای تعیین محصولات ناسازگار طی فعالیت های نظارت بر بازار مورد استفاده قرار می گیرند.

با این وجود، استانداردسازی نقش بسیار مهمی در پشتیبانی از قوانین فنی و همچنین نظارت بر بازار ایفا می کند که این امر از طریق روش های زیر می باشد:

• استانداردهای محصول، الزاماتی که باید تکمیل و انجام شوند را برقرار می کنند
• استانداردها برای روش های آزمون، نمونه برداری و فرهنگ واژگان و غیره
• استانداردها برای ارزیابی انطباق

ارزیابی انطباق

الزامات برقرار شده در استانداردهای ارزیابی انطباق، مرجع اصلی آزمون و تعیین انطباق را برای قوانین در حال اجرا فراهم می کنند. بنابراین ضروری است ناظران بر بازار و مقامات گمرگ ارتباط نزدیکی با سازمان های ملی استاندارد و جدیدترین استانداردهای مربوطه داشته باشند. برای ارزیابی انطباق، ISO/CASCO Toolbox که توسط کمیته ارزیابی انطباق ایزو تهیه شده است، مدارک استانداردی را ارائه می نماید که در سراسر جهان به عنوان اساس پذیرش سازمان های مشارکت کننده در "زیرساخت ارزیابی انطباق" به رسمیت شناخته شده اند. استاندارد ISO/IEC 17000:2004 با عنوان ارزیابی انطباق- واژگان و اصول کلی، نظارت را به عنوان "تکرار اصولی فعالیت های ارزیابی انطباق به عنوان اساس حفظ اعتبار بیانیه انطباق" تعریف نموده و رویکردی عملی را برای این فعالیت ها ارائه می دهد.این استاندارد درخصوص نظارت اینگونه اظهار می دارد:‌ نیازهای کاربران محرک اینگونه فعالیت ها است. برای مثال، هدف ارزیابی انطباق ممکن است به مرور زمان تغییر کند، که ممکن است تحقق مداوم الزامات مشخص شده را تحت تاثیر قراردهد. یا برای مثال زمانی که یک محصول به صورت مداوم و پیوسته تولید می شود، کاربران ممکن است متقاضی اثبات مداوم این موضوع باشند که الزامات مشخص شده محقق شده اند.

 منبع: مجله ایزوفوکوس⁺- مه/ژوئن ۲۰۱۳

 مترجم:‌ پریسا فقیهی

ویراستار: کیواندخت پیرمحمدی